سارکوئیدوز چیست؟

سارکوئیدوز چیست؟
سارکوئیدوز نوعی بیماری التهابی است که در آن گرانولوم‌ها یا انبوه سلول‌های التهابی در اندام‌های مختلف ایجاد شده و این باعث التهاب اندام‌ها می‌شود. سارکوئیدوز ممکن است توسط توسط سیستم ایمنی بدن در پاسخ به مواد خارجی مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها یا مواد شیمیایی ایجاد شود.
سارکوئیدوز ارگانهای مختلف را می‌تواند درگیر کندو معمولا افراد جوان را درگیر می‌کند. تقریبا 10-20 در 100 هزار نفر در گیر می‌شوند. در آمریکا در سیاهان بیشتر دیده می‌شود. سیاه پوستان همچنین نوع شدیدتری و حادتری را گرفتار می‌شوند.

سارکوئیدوز بیشتر در ریه‌ها، پوست یا غدد لنفاوی دیده می‌شوند. فرد مبتلا ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد یا ممکن است درگیری قسمت‌های مختلف بدن داشته باشد. علت دقیق سارکوئیدوز ناشناخته است. سارکوئیدوز بیشتر در بزرگسالان بین 20 تا 40 سال دیده می‌شود.
در تقریبا نیمی از موارد این بیماری بطور تصادفی بصورت لنفادونوپاتی یا نمای رتیکولار در رادیوگرافی قفسه صدری خود را ظاهر می‌کند. ریه بیشتر از هر جای دیگه در این بیماری در گیر میشود و علائم شامل تنگی نفس؛ سرفه و درد قفسه سینه است. چشم و پوست هم میتواند درگیر شود. 30 % از این بیماران با علا ئم خارج ریوی ظاهر می‌شوند.

علت و عوامل خطر سارکوئیدوز
علت دقیق سارکوئیدوز شناخته شده نیست. عوامل ایجاد کننده ساکوئیدوز می‌توانند شامل عفونت با باکتری یا ویروس یا تماس با چیزی در محیط اطراف مانند گرد و غبار یا مواد شیمیایی باشند.
به نظر می‌رسد که فرد مبتلا هم دارای یک زمینه ژنتیکی و هم مولفه زیست محیطی است. وقتی کسی که ژن‌های مستعد ابتلا به سارکوئیدوز را در خود دارد، در معرض محرکی مانند عفونت یا آلاینده‌های محیطی قرار گیرد، سیستم ایمنی بدن وی می‌تواند واکنش بیش از حدی از خود نشان دهد و توسعه بیماری را شروع کند.
اگر در محیط‌های غبارآلود یا کپک زده کار می‌کنید، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به سارکوئیدوز باشید. اگرچه هر کسی می‌تواند به سارکوئیدوز مبتلا شود اما افراد از نژاد آفریقایی و اسکاندیناوی بیشتر در معرض خطر هستند. زنان و مردان هر دو می‌توانند مبتلا به سارکوئیدوز تشخیص داده شوند اما این شیوع در زنان بیشتر است. افراد بین 20 تا 40 سال بیشتر از دیگران به سارکوئیدوز مبتلا خواهند شد.

علائم و نشانه‌های سارکوئیدوز
بسیاری از افرادی که به سارکوئیدوز مبتلا هستند، علائم کمی دارند. برخی از افراد احساس کلی بیماری مانند خستگی، تب یا تورم و درد در مفاصل خواهند داشت. برخی دیگر علائمی را بر اساس قسمتی از بدن که تحت تأثیر آن قرار گرفته است، تجربه خواهند کرد. شایع‌ترین علائم سارکوئیدوز شامل ریه‌ها، پوست، چشم‌ها و کبد هستند.

علائم ریوی:
ریه‌ها شایع‌ترین قسمت بدن در افرادی است که به سارکوئیدوز مبتلا می‌باشند. در 90% این بیماران درگیر می‌شود. آدنوپاتی هیلار دو طرفه نمای کلاسیک این بیماری است که ممکن است همراه ضایعات ریوی باشد. فیبروز ریوی از جمله عوارض سارکوئیدوز است. فیبروز ساختار ریه‌ها را تغییر می‌دهد و می‌تواند بر تنفس بیمار تأثیر بگذارد. علاوه بر این برونشکتازی نیز ممکن است رخ دهد. علائم ریوی شامل موارد زیر هستند:
•    درد قفسه سینه
•    سرفه خشک
•    تنگی نفس........

پوست
سارکوئیدوز ممکن است باعث مشکلات پوستی شود. ضایعات پوستی در 25% از بیمارن غالبا در مراحل اولیه بیماری دیده میشوند. راش ماکوپاپولار شایع ترین تظاهر بیماری است و در اطراف لب, پلک؛ پشت گردن دیده می‌شود و همچنین ممکن است در جای باقیمانده یک زخم قبلی هم بوجود آید. ضایعات ندولر بنفش در صورت و تنه و اندام ها دیده می‌شود. ضایعات پلاک مانند در سارکوئیدوز مزمن به رنگ بنفش تیره روی دماغ و چونه و گوش دیده میشود. در مجموع یافته ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
•    ریزش مو
•    زخم‌های پوستی (برجسته، قرمز، سفت، معمولاً در قسمت جلوی ساق پا)
•    زخم‌هایی که برجسته یا ملتهب می‌شوند

چشم
در 20% از این بیماران دیده می‌شود و علائم چشمی ناشی از سارکوئیدوز، بینایی را دچار اختلال می‌کند، اما به ندرت منجر به نابینایی می‌شود. این نشانه‌ها عبارتند از:
•    خشکی چشم
•    خارش
•    سوزش یا درد
•    ترشح از چشم یا آبریزش چشم

کبد
سارکوئیدوز می‌تواند باعث بزرگ شدن کبد فرد شود. اختلال در آزمایش‌های کبدی و یا مشکل کبدی به نام سیروز از جمله عوارض این بیماری می‌تواند باشد.
سارکوئیدوز همچنین می‌تواند قلب، کلیه و اعصاب را هم درگیر نماید و خستگی مفرط از علائم دیگر آن است.

عوارض سارکوئیدوز
•    فیبروز ریوی
•    اختلالات عصبی
•    کاهش بینایی یا نابینایی
•    عوارض قلبی مانند نارسایی قلبی
•    سنگ کلیه یا نارسایی کلیه
•    سیروز کبدی

تشخیص سارکوئیدوز:
تست های آزمایشگاهی:
آنمی؛ لکوپنی؛ افزایش سدیمان در اغلب بیماران؛ هیپر کلسیوری، هیپر کلسمی؛ افزایش آلکالین فسفاتاز، تست ACE
تست های ریوی از جمله اسپیرومتری، DLCO و بادی باکس در تشخیص درگیری ریوی کمک می‌کنند
برونکوسکوپی و نمونه گیری از روش های دیگر تشخیصی می‌باشند
لاواژ : اگر نتروفیل بیشتر از 2 % و ائوزینوفیل بیشتر از 1 % باشد بیماری به احتمال زیاد سارکوئیدوز
پت اسکن:
پت اسکن معمول روش خوبی برای افتراق بدخیمی و سارکوئیدوز نیست ولی ضایعات مخفی و بیماری گرانولوماتوز را می‌تواند نشان بدهد.

علی رغم روش های تشخیصی فوق، تست تشخیصی 100% و قطعی وجود ندارد.

 
درمان سارکوئیدوز
تمام مبتلایان به سارکوئیدوز مبتلا نیاز به درمان ندارند. گاهی سارکوییدوز خود به خود از بین می‌رود. درمان به علائم، اندام‌هایی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند و نحوه کار آن‌ها بستگی دارد.
اگر این عارضه کلیه‌ها، چشم‌ها، قلب، سیستم عصبی یا ریه‌ها را درگیر کند، پزشک احتمالاً سارکوئیدوز را درمان می‌کند (به خصوص اگر مشکلات تنفسی بدتر شوند). اگر ضایعات پوستی دارید که شما را آزار می‌دهند یا سارکوئیدوز در شما شدید است، این بیماری درمان خواهد شد.
پزشک سعی می‌کند موارد زیر را انجام دهد:
•    هرگونه التهابی که ممکن است در عملکرد اعضای بدن تان اختلال ایجاد کند را کاهش می‌دهد.
•    در صورت ابتلا به ریه‌ها از ایجاد عوارض دائمی و فیبروز جلوگیری می‌کند.
•    علائم را کاهش دهد.
از بسیاری از داروها می‌توان برای درمان سارکوئیدوز استفاده کرد. رایج‌ترین داروها کورتیکواستروئیدها نامیده می‌شوند. داروها به کاهش التهاب کمک می‌کنند. مدت زمان مصرف دارو به شدت بیماری و به میزان واکنش فرد به دارو بستگی دارد. از داروهای دیگر گاهی برای درمان اشکال شدیدتر سارکوئیدوز استفاده می‌شود.
سیر و کنترل سارکوئیدوز
در بسیاری از افراد، سارکوئیدوز به خودی خود بهبود می‌یابد. زنان و افرادی که درگیری شدید ریه ندارند معمولاً بهترین نتیجه را به دست می‌آورند.
حتی اگر علائمی هم ندارید، مهم است که برای مراقبت مداوم به پزشک خود مراجعه کنید. در صورت دریافت درمان مناسب، بیشتر این مشکلات قابل اجتناب است. هیچ نشانه‌ای را نادیده نگیرید. با پزشک خود در تماس مداوم باشید.
میزان خطر و چشم انداز بیماران مبتلا به سارکوئیدوز
اکثر بیماران زندگی نسبتاً سالم و فعالی دارند. در برخی موارد، سارکوئیدوز می‌تواند به یک بیماری طولانی مدتی تبدیل شود. سارکوئیدوز در تعداد کمی از افراد، یک بیماری مزمن محسوب می‌شود. به ندرت، سارکوئیدوز می‌تواند کشنده باشد. مرگ معمولاً نتیجه عوارض ریه، قلب یا مغز است.

دکتر احمد کمیلی موحد فوق تخصص ریه قم